در طی یک سال گذشته بازار آهن و محصولات فولادی درگیر نابسامانی شدیدی بوده است که مهم‌ترین علت آن افزایش قیمت دلار بوده که بر قیمت این محصولات هم تأثیر گذاشته است. اما در حال حاضر, بازار این محصولات در شرایط با ثبات تری قرار دارد. قیمت ضایعات آهن از آن دست عواملی است که تأثیر زیادی بر قیمت محصولات فولادی داشته اما تأثیر آن در برابر قیمت دلار به آن اندازه کم‌رنگ است که دیگر به عنوان یک عامل مهم در نظر گرفته نمی‌شود. در این مقاله کارا پرنیان شرق به بررسی بیشتر می پردازد.
در ابتدا به معرفی چندین عامل تأثیرگذار بر وضعیت بازار آهن و قیمت آهن آلات پرداخته شده است
- قیمت مسکن
- نرخ ارز
- قیمت خودرو
- قیمت سنگ آهن
- قیمت نفت
- قیمت فولاد
- تورم جهانی و داخلی
- هزینه‌های حمل و نقل
- اثر عرضه و تقاضا
هر کدام از موارد ذکر شده در سال‌های مختلف به میزانی متفاوت توانسته‌اند بر قیمت آهنآلات تأثیرگذار باشند و قیمت آن را دستخوش نوسان و تغییر کنند.
با توجه به این که افق اقتصاد ایران و اکثر بازارها در سال جدید پر از ابهام و اما و اگر است و هیچ تصویر روشن و امیدوارکننده‌ای برای فعالان اقتصادی (از جمله بخش فولاد) تداعی نمی‌کند و اکثر کارشناسان اقتصادی روزهای سخت به همراه تورم بالای 30 درصد را پیش‌بینی می‌کنند.
آمار سال جاری نشان می‌دهد, مجموع تولید فولاد ایران رقمی بین 20 تا 25 میلیون تن است. به گفته رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد, افق تولید در سال جدید حدود 30 میلیون تن خواهد بود, البته مصرف داخلی کم‌تر از این مقدار است. همچنین افزایش نقدینگی حاکی از افزایش تورم در سال جدید می‌باشد. امسال تورم نقطه به نقطه در اکثر محصولات بین 40 تا 50 درصد بوده و تورم ماهانه بیش از 30 درصد بوده است. این افزایش تورم خود افزایش نرخ ارز را در پی داشته است, که این موضوع بر نرخ کلیه کالاها, دستمزد, حقوق و هزینه‌های سربار تولید مؤثر اثر داشته است که البته قیمت آهنآلات را هم بی‌تأثیر نگذاشته است.
علت این فراز و فرودهای به وجود آمده در بازار آهن این است که در اردیبهشت 98 نزدیک سالگرد خروج آمریکا از برجام, ترامپ ضربه سختی به صنعت فولاد ایران زد و صنایع آهن, آلومینیوم, فولاد و مس را در لیست تحریم‌های خود قرار داد. اما سوال پیش آمده در این زمینه این است که چرا ترامپ به جای صنعت پتروشیمی, سراغ صنایع فلزی رفت. صنعت پتروشیمی اولین منبع درآمدی و وابسته به نفت ایران است و می‌توانست در اولویت اول آمریکا قرار بگیرد اما صنایع فلزی دومین منبع درآمدی در لیست تحریم‌ها قرار گرفته است. اما چرا صنایع فلزی؟
دلیل آن این است که صنایع پتروشیمی ایران تأثیر زیادی بر جهان دارد و تحریم آن مشکلات اساسی برای سایر کشورها به وجود می‌آورد به همین دلیل صنایع فلزی ایران که قبل از برجام دچار رکود شده بود در لیست تحریم‌ها قرار گرفت.
-
عوامل تأثیرگذار وضعیت بازار آهن و قیمت مقاطع فولادی
قیمت فولاد خود مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده نرخ انواع پروفیل‌ها است که البته قیمت فولاد نیز تحت تأثیر عوامل بسیار زیادی است, مانند نرخ ارز, قیمت جهانی فولاد, قیمت قراضه, سنگ آهن و میزان عرضه و تقاضای بازار داخلی.
تأثیرگذاری قیمت دلار در بازار فولاد به اندازه‌ی زیادی بالا رفت و این باعث عدم ثبات در قیمت‌ها شد که این عامل ریسک سرمایه‌گذاری را بسیار بالا برده بود و این باعث کاهش سرمایه شد, که این بی‌ثباتی نرخ ارز تنها به صورت مستقیم بر این صفت تأثیر نمی‌گذارد بلکه تأثیرات پنهان نیز دارد. که این جو روانی حاکم, تقاضا را کاهش می‌دهد و یا رکود در بازارهای موازی مانند خودرو به بازار فولاد منتقل می‌شود و تمام این‌ها باعث بحران می‌شود.
-
قیمت ضایعات یک عامل تعیین‌کننده در زمان ثبات است
قیمت ضایعات همواره رابطه مستقیم با بازار فولاد ندارد و گاهی اوقات شدت عوامل دیگر به اندازه‌ای افزایش می‌یابد که نرخ قراضه آهن تأثیری بر روند بازار ندارد. در این شرایط نرخ ارز بر دیگر عوامل غلبه دارد و اثر همه آن‌ها را خنثی کرده است.
دلار در پایان مهر ماه نسبت به ابتدای سال 98, 3/14 درصد افت داشت. طی بازه یک ماهه مهر نیز قیمت این ارز 8/0 درصد افت کرد.
- تعادل بین عرضه و تقاضا از مهم‌ترین عوامل در ثبات بازار است به صورتی که این عوامل توانسته است روند صعودی نرخ محصولات را بشکند و ثبات را در بازار حکم‌فرما کند و این باعث می‌شود بازار از رکود خارج شود و صنعت فولاد رونق یابد.
- امروزه دغدغه اصلی مسکن‌سازان و فعالان عرصه صنعت و فولاد عدم وجود ثبات در قیمت آهنآلات می‌باشد.
از آنجا که حجم عظیمی از محصولات فلزی مورد استفاده در صنایع و بخش مسکن, وارداتی و به تبع آن وابسته به قیمت ارز است بنابراین عاملی که بیش از همه بر تغییرات قیمت آهن در ایران خصوصا در سالی که گذشت تأثیر گذاشت در نوسانات قیمت ارز بوده است.
-
نوسانات نرخ ارز
نوسانات نرخ ارز بر قیمت محصولات فولادی تأثیر دارد که با افزایش قیمت دلار صادرات آهن توجیح پیدا می‌کند, در نتیجه کارخانه‌های تولیدکننده محصولات فولادی تمایل به صادرات در نتیجه باعث افزایش قیمت محصولات فلزی می‌شود, و وارداتی بودن بخشی از فولاد مصرفی سبب افزایش نرخ ارز می‌شود که این خود بر بازار آهن تأثیر می‌گذارد.
-
تأثیرات قیمت نفت
از آنجا که 15 درصد از قیمت محصولات فولادی مربوط به انرژی مصرفی است و در تمام مراحل تولید فلزات, هم به صورت مستقیم و هم به صورت یرمستقیم از انرژی فسیلی استفاده می‌شود, بنابراین تییرات قیمت نفت بر قیمت فولاد تأثیرگذار است.
قیمت آهنآلات طی روزهای گذشته با رکود مواجه بوده است و این روند نزولی به وسیله‌ی رقابت‌های منفی میان عرضه‌کنندگان این محصول کم‌رنگ‌تر شده است. همچنین تولیدکنندگان محصولات فولادی در لیست فروش محصولات خود افت قیمت‌های کم‌تری را ثبت کرده‌اند که این نشانه‌ی ثبات در بازار این محصول است و همچنین ثبات قیمت شمش نشانه‌ای دیگر از ثبات قیمت آهنآلات است.
کاهش تعرفه ورق وارداتی به ایران سبب افزایش رقابت در بازار داخلی می‌شود که این می‌تواند کشور ایران را یکی از صادرکنندگان عمده محصولات فولادی تلقی کند. با توجه به پیش‌بینی افزایش قیمت آهنآلات سیگنال‌های مثبتی در بازار فولاد ایجاد گردیده که تمایل به افزایش قیمت آهنآلات را در روزهای آتی به همراه دارد. در بازار کشورهای خارجی, نوساناتی همچون افزایش قیمت نفت و کاهش نرخ دلار در حال وقوع است که احتمال می‌رود قیمت آهنآلات به سمت و سوی جدیدی میل کند. در صورتی که این روند در بازار جهانی مشاهده شود می‌توان به افزایش قیمت آهنآلات در بازار داخلی امیدوار بود.
-
تأثیر قیمت آهنآلات و مصالح ساختمانی بر قیمت مسکن
بازار آهن در حال خارج شدن از رکود است و هنوز به رونق نرسیده, افزایش نرخ مصالح و آهن در طی 2 سال اخیر بر نرخ مسکن تأثیر گذاشته است. بازار مسکن چند سال است که رکود است اما اخبار حاکی از گران شدن مسکن, در پی افزایش اجاره‌ها باعث بالا رفتن قیمت مصالح ساختمانی و آهن, واسطه‌گری و عدم‌کنترل بر فعالیت صنوف در ارتباط با آهن است.
-
تورم جهانی و تأثیر آن بر قیمت آهن
تغییر قیمت جهانی بازار محصولات فولادی بر قیمت این محصولات در ایران هم تأثیر می‌گذارد, اما نکته مهمی که باید به آن توجه شود سیاست کشورهای توسعه‌یافته در قبال کشورهای در حال توسعه است. کشورهای توسعه‌یافته در حال انتقال کارخانه‌های خود به کشورهای جهان سوم هستند, از این رو توجه به افزایش تورم در کشورهای در حال توسعه, تورم جهانی می‌تواند تأثیر بیش‌تری روی قیمت این بازار بگذارد.
-
هزینه حمل و نقل
هزینه حمل و نقل تأثیر زیادی بر قیمت محصولات فولادی مثل قیمت میلگرد دارد. این افزایش هزینه حمل ونقل باعث می‌شود قیمت تمام شده محصولات در بازار افزایش یافته و تقاضا برای آن کاهش یابد. در شش ماهه دوم سال و فرارسیدن زمان صادرات دانه‌های خوراکی از کشور روسیه به سایر کشورها تقاضای خارجی برای کشتی‌های باربری افزایش یافت, در نتیجه واردات محصولات فولادی به کشور روندی کاهشی داشت, و این امر باعث افزایش قیمت قیمت محصولاتی مانند قیمت آهن شد.
-
تأثیر عرضه و تقاضا
مسأله عرضه و تقاضا به شدت وابسته به مبحث صنایع وابسته است و در سال گذشته تقاضای صنایع وابسته به شدت متزلزل و غیرقابل پیش‌بینی بود و این مسأله شرایط دشواری را رقم زد.
-
تغییرات در قیمت جهانی فلزات
در برهه‌ای از سال 97 شاهد این بودیم که کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده فولاد دنیا به علت ساخت و سازهای داخلی, صادرات فولاد خود به تمام نقاط دنیا را متوقف ساخت و این موضوع بر افزایش قیمت جهانی فولاد و بازار آهن اثر گذاشت.
-
بازار مسکن
با توجه به رکود در بازار مسکن, افزایش قیمت در محصولات پرکاربرد در ساخت مسکن از جمله قیمت میلگرد دور از انتظار نیست. البته تأثیر قیمت فولاد بر بازار مسکن تأثیری دو جانبه است به این معنا که این دو عامل یکدیگر را تقویت می‌کنند.
-
صنعت خودروسازی و سایر صنایع
از جمله مشتقات فلزی که در صنایع خودروسازی کاربرد زیادی دارد پروفیل‌های صنعتی است. افزایش قیمت مواد اولیه‌ی تولید آهن بر افزایش قیمت پروفیل و در نتیجه افزایش قیمت خودرو تأثیر دارد.
با کاهش قیمت کالاها طی دو سال گذشته شرایط دشواری بوده است, هم برای تحلیلگران بازار کالا و هم وزرای دارایی کشورهای صادرکننده کالاها. انتظارات محرک قیمت حتی پایین‌تر هنوز افزایش نیافته‌اند به ویژه برای نفت و دیگر منابع انرژی. با این وجود, اخیرا یک نقطه روشن وجود داشته است. طیف وسیعی از قیمت فلزات جهش یافته است. سنگ آهن بیش‌ترین عناوین را با پرش تقریبا 40 درصد از ژانویه 2016 برای 62 درصد محموله‌های آهنی تحویل داده شده به چینگدایو چین کسب کرد.
آیا برای کالاهای دیگر و به طور خاص برای نفت معنی دارد؟ پاسخ به نظر بله است. معاملات آتی سنگ آهن با 7 ماه تأخیر موفقیت چشمگیری دارند. رگرسیون داده ماهانه برای 2016-2010, 76 درصد پویایی قیمت نفت برنت سناریوهای مدلسازی بازار آتی قیمت نفت را توضیح می‌دهد. اگر ما دوره داده 16-2013 را طی کنیم, ما یک افزایش 91 درصدی مربع R را به دست می‌آوریم.
در این ارتباط چیست؟ این ارتباط در صورتی معنا دارد که قیمت سنگ آهن به عنوان گزارش پروژ‌ه‌های سرمایه‌گذاری مصوب با مقادیر مشخصی از فولاد و سایر مصالح ساختمانی مورد نیاز در نظر گرفته شود. در عین حال نفت در استفاده بسیار انعطاف‌پذیر است و فورا قابل مصرف است. به عبارت دیگر, مصرف‌کنندگان سنگ آهن منابع خود را بیشتر از نفت برنامه‌ریزی و پیش‌بینی می‌کنند- از نظر آماری 6 ماه شکاف برنامه‌ریزی به نظر می‌رسد.
