شمش، اسلب، بیلت و بلوم از با اهمیت ترین فرآورده های میانی فولاد به شمار می آیند. در واقع این فرآورده ها در کوره ذوب می شوند و همراه با عناصر دیگری مثل گوگرد، کربن، سیلیسیم، نیکل، کروم و … به شکل آلیاژ در می آیند. در انتها از فولاد ساخته شده انواع تیرآهن، لوله، قوطی فولادی و … را می سازند.
ماده اولیه به کار گرفته شده از اصلی ترین مواردی است که روی کیفیت قطعات فولادی تأثیرگذار است، بنابراین دانستن تفاوت میان اسلب، بیلت و بلوم حائز اهمیت است. اما پیش از پرداختن به این موضوع، به بررسی شمش فولادی می پردازیم.
شمش فولادی (ingot) قطعه ای به شکل مستطیل است که در اکثر مواقع سطح مقطعی ذوزنقه ای به منظور حمل و نقل آسان تر و راحتی هنگام خارج کردن شمش از قالب دارد. طول هر شاخه شمش فولادی معمولا از دو متر تجاوز نمی کند و در کارگاه های کوچک ساخته و برای مقاصد مختلفی عرضه می شود.
بعد از تبدیل سنگ آهن به فولاد، شمش فولادی جزو اولین فراورده هایی است که به شکل جامد ساخته می شود زیرا فرآیند ساخت شمش، فرآیند میانی نورد فولاد به شمار می آید. (طی فرآیندهای میانی ماده اولیه برای صنایع پایین دستی تولید می شود.) در واقع پس از ساخت فولاد خام و تهیه فلز مذاب در کوره های مخصوص، شمش را با انجماد مواد مذاب داخل قالب ها می سازند.
شمش محصول آجری شکل است و همان طور که شرح دادیم، از ریخته گری پیوسته تولید می گردد. شکل و اندازه این شمش ها جزو مهم ترین نکاتی است که باید به آن توجه کرد چرا که برای مراحل بعدی که با فرایند شکل دهی قطعه ها سر و کار خواهیم داشت، این موضوع تاثیرگذار است. نحوه شمش ریزی در قالب و انجماد مواد مذاب نیز اهمیت دارد زیرا این مورد، خواص مکانیکی و فیزیکی قطعه نهایی را مشخص می کند.
شمش فولادی انواع مختلفی دارد و در صنایع بزرگ عموماً با انواع اسلب، بیلت و بلوم نام برده می شود. هرکدام از این موارد دارای ویژگی ها و کاربردهای منحصر به فرد خود هستند که در ادامه به طور خاص به بررسی تفاوت اسلب، بیلت و بلوم خواهیم پرداخت.
از آن جایی که شمش، اسلب، بیلت و بلوم، همگی از فرآورده های فولادی به حساب می آیند، ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که فرق میان آنها چیست که آشنایی با هر یک می تواند تفاوت های آنها را آشکار کند.
اسلب (Slab) که با نام تختال نیز شناخته می شود، یک محصول فولادی است که دارای طولی 4 الی 12 متری، عرض 1.25 متری، ضخامت 230 میلیمتری و سه سطح مقطع مستطیلی شکل است. (بر خلاف بیلت و بلوم که سطحی مربعی شکل دارند.)
به طور معمول اسلب از طریق ریخته گری مداوم یا نورد گرم (به صورت غیر مستقیم) از دیگر انواع شمش فولادی، ساخته و برای ساخت صفحه، ورق های فولادی و … استفاده می شود.
بیلت چیست؟
بیلت (Billet) که به شمشال هم معروف است، جزو یکی از پرکاربردترین فرآورده های نورد میانی فولاد به حساب می آید که دارای عرضی 15 سانتی متری، سطح مقطعی دایره ای یا مربعی با 230 سانتی متر مربع مساحت است.
معمولا بیلت را از طریق اکستروژن (بیرون رانی) یا ریخته گری مستقیم و یا نورد شمش تولید می شود. این محصول نسبت به شمش طول بیشتری دارد و همین موضوع باعث شده تا از آن برای ساخت محصولاتی که به طول بیشتری نیاز دارند مثل میلگرد و انواع مفتول استفاده گردد.
بیلت ها در دو گروه sp3 و sp5 ساخته می شوند و تفاوت های میان آنها عبارتند از:
بلوم (Bloom) یا همان شمشه، در واقع یک نوع بیلت است که طولی بلندتر و سطح مقطعی بزرگتر از مدل معمولی خود دارد و از همین بابت می توان این دو محصول را در یک دسته بندی قرار داد. البته گاهی اوقات برای تولید بلوم از برش کناره اسلب نیز بهره می گیرند.
عرض بلوم بیش از 15 سانتی متر و سطح مقطعش بیش از 230 سانتی متر مربع است و عمدتاً برای تولید ریل، تیرآهن، ناودان، قوطی، سپر، انواع پروفیل و … به کار گرفته می شود.
در نهایت می توانیم به این نتیجه برسیم که با وجود این نکته که شمش ماده اولیه اصلی برای تولید اسلب، بیلت و بلوم است، اما این 3 محصول در اندازه ابعاد و سطح مقاطع شان و همچنین کاربردهایی که دارند، با همدیگر متفاوت هستند.